سوسک ها (سوسری ها )نمونه ای از حشرات میباشند که تا به امروز از متنوع ترین و موفق ترین حشرات بوده که حتی میتوانند از انفجار هسته ای نیز جان سالم به در ببرند .
عمده ترین سوسری هایی که اغلب در منازل یافت میشوند:
سوسری آمریکایی (Periplaneta americana)
سوسری آلمانی ( Blattella germanica)
سوسری آمریکایی یا سوسک فاضلابی یا سوسک درشت
سوسک آمریکایی یکی از موفق ترین انوع سوسک ها در بین هم نوعان خود بوده و جزو حشرات ابتدایی محسوب می شود و در چرخه زندکی خود فقط سه مرحله تخم، نمف و بالغ را دارد و از لحاظ ظاهری در پشت سر خود بال های روشن داشته و دارای رنگی قهوه ای متمایل به قرمز می باشد.
سوسری آمریکایی از نظر جثه جزو بزرگترین گونه های سوسک محسوب می گردد، که طول آنها در حالت بالغ خود به 28 تا 44 میلی متر نیزمی رسد و از نظر طول عمر ماده ها از نر ها بیشتر عمر می کنند. رنگ بدن این گونه از قرمز براق تا قهوه ای شکلاتی متغییر می باشد.این سوسک ها بیشتر در خارج از خانه و در محیط های گرم و مرطوب از جمله مجاری فاصلاب ها به سر می برند و از طریق لوله های فاضلاب نیز به داخل خانه ورود پیدا می کنند.
گفته می شود که این سوسک ها قابلیت پرواز کوتاه و قادرند از موادی همچون پس مانده میوه ها، نان های دورریز شده و خرده نان ها، کاغذ های خیس شده و حتی شیر و مواد شیرین و نشاسته ای و حتی از ناخن دست و پای افراد مریض به عنوان تغذیه استفاده کنند.
سوسری های بالغ ممکن است با یا بدون بال باشند ، آنها یک جفت بال غشایی دارند که در زیر یک جفت بال نیم چرمی تا شده است. اندازه کپسول تخم (که لوبیایی شکل و چرم مانند می باشد و ootheca نام دارد) در این نوع به 8 تا 10 میلی متر می رسد و معمولا حاوی ۱۶ عدد تخم می باشد.
کپسول تخم ۲۴ ساعت پس از تشکیل توسط حشره ماده در مکان هایی مانند مجاری و راه آبها که محیطی مرطوب و گرم می باشد و به عنوان پناهگاه مناسب می باشند قرار داده می شود و بسته به شرایط محیطی مانند درجه حرارت ، رطوبت و نوع سوسری بین یک تا سه ماه تخم ها باز میشوند.
هر سوسک آمریکایی ماده قادر است هفته ای یک کپسول و در در مجموع در طول عمر خود حدود ۹۰-۱۵ کپسول تخم تولید کند. به طور کلی از آنجا که کپسول تخم در هر نوع از سوسری ها حاوی تعداد مشخصی از تخم ها می باشد میتوان برای رهگیری گونه سوسک از آنها استفاده کرد.
سوسری آلمانی (سوسک ریز یا سوسک کابینتی)
این نوع از سوسری ها در بیشتر نقاط دنیا یافت می شوند. رنگ این سوسری ها بیشتر زرد قهوه ای می باشد و 10 تا 15 میلی متر طول دارند و به عنوان یکی از کوچکترین سوسری های اهلی شناخته شده است . در این نوع از سوسری ها ماده ها تا مدت زیادی و تقریبا قبل از بیرون آمدن نوزاد ها از تخم ، کیسه تخم را با خود حمل میکنند. کپسول تخم های این نوع ا ز سوسری ها کم رنگ بوده و اندازه آنها تقریبا 7 الی 9 میلی متر بوده و هر کپسول حاوی تقریبا 40 عدد تخم است.
سوسک آلمانی، دارای دو نوار افقی سیاه رنگ در پشت سرش می باشد و با وجود داشتن بال به ندرت ممکن است پرواز کند. برای مشاهده این مدل از سوسری ها کافیست در مکان های آلوده نگاهی به پیشخوان آشپزخانه ، داخل کابینت ها کمد های دیواری و در حتی در کف اتاق‌ها و پشت قرنیزها بیاندازیم.
رفتار شناسی سوسک ها
این سوسری ها که به عنوان آفت شناخته شده اند بیشتر نزدیک انسان زندگی می کنند و بیشتر منشا گرمسیری دارند . سوسری ها بیشتر به صورت دسته جمعی زندگی میکنند و بیشتر در شب ها فعالیت دارند و به اصطلاح حشراتی شب فعال می باشند.
سوسری های جوان یا همان نمف ها بدون بال می باشند و تنها چند میلی متر طول دارند . نمف ها بعد از خروچ از تخم سفید هستند و ولی بعد از چند ساعت بعد از خروج از تخم تیره می شوند نمف ها ۷ تا ۱۳ بار پوست اندازی می کنند. در اولین مراحل، پوست اندازی با فواصل منظم صورت می گیرد ولی بعداً ممکن است نامنظم گردد.
دوره نمفی ممکن است بین ۵ تا ۱۵ ماه متغیر باشد که شرایط محیطی نقش مهمی در طول این دوره دارد. این گونه از سوسری ها در نواحی گرمسیر معمولاً در تمام طول سال وجود دارند.
سوسری ها در طول روز ها در داخل شکاف ها و درزهای دیوارها، چهارچوب درها و مبل ها و در محل هایی که احساس امنیت می کنند مانند حمام ها ،کابینت ها ، لوله های بخاری ، محل نگه داری حیوانات ، زیرزمین ها ، داخل تلوزیون ، رادیو و دیگر وسایل الکتریکی و آبروها و سیستم های فاضلاب پنهان می شوند.
اهمیت بهداشت عمومی
آزار و اذیت
سوسری ها از مهمترین آفات برای انسان ها به شمار می آیند ، زیرا که انها از کثافات و غذاهای مانده و فاسد و حتی از پارچه ها و نیز چسب کتاب ها نیز تغذیه می کنند. یکی از مهمترین ویژگی های سوسری ها این است که میتوانند هنگام تغذیه بخشی از غذای کاملا هضم نشده خود را برگردانند و جزو معدود حشراتی هستند که به دفع مدفوع روی غذا عادت دارند.
سوسری ها یک ویژگی دیگر نیز دارند به این ترتیب که این حشرات از دهان و غددی که منافذ آن در پوست باز می شوند می توانند ماده ای ترشح کنند که در مسیر رفت و آمد به سمت منابع غذاییشان بویی مانگار و به مراتب ناخوشایند بر جای گذارند.
بیماری ها
سوسری ها به طور کلی قادرند با آلوده کردن مواد غذایی ما انسان ها از طریق عوامل بیماری زایی که از مستراح ها ، زباله ها و غیره بر میدارند موجب انتقال بیماری به ما انسان ها بشوند. سوسری ها قادر به حرکت از یک ساختمان به ساختمان دیگر بوده و حتی می توانند از طریق لوله های آب و فاضلاب و مستراح ها به محل زندگی انسان وارد شوند.
این حشرات قادرند از غذا و مدفوع انسان به طور یکسان استفاده کنند. بنابراین در انتقال عوامل بیماری زا به انسان می توانند حائز اهمیت باشند.
سوسری ها در ایجاد بیماری نقش زیادی ندارند ولی میتوانند به عنوان حاملین قطعی یا مشکوک برخی از بیماری های زیر مورد بحث قرار گیرند:
طاعون، تب تیفوئید، اسهال، وبا و جذام
سوسری ها همچنین میتوانند حامل تخم کرم های انگلی باشند که به نوبه خود میتوانند موجب بروز واکنش های آلرژیک مانند ناراحتی پوستی ، تورم چشم ها و خارش و ناراحتی های شدید تنفسی شوند.
اقدامات لازم جهت کنترل سوسری ها
در مکان هایی که دارای آب و هوای معتدل هستند و بنابراین سوسک ها قادر به زندگی در محیط بیرون نیستند کنترل آنها به مراتب از مکان هایی که دارای آب و هوای گرم هستند و سوسک ها می توانند در بیرون از منازل زندگی کنند راحت تر است.در اماکن مسکونی اساسی ترین راه کنترل جمعیت سوسری ها نظافت است.
و این امر در خانواده های پر جمعیت تر و خاواده هایی که حیوان خانگی نگهداری می کنند به مراتب مشکل تر می باشد. همچنین مبارزه با سوسری ها در خانه های ویلایی از خانه های آپارتمانی که سوسک ها به راحتی قادر به جابه جایی از یک واحد به واحد دیگر هستند راحت تر می باشد. به طور کلی شانس بقا و ماندگاری و ایجاد کلنی در آپارتمان هایی که به طور مرتب نظافت رعایت می شود خیلی پایین می باشد.
هر جا که به وجود یک کلنی در اندازه های مختلف و کپسول های تخم پی بردید یعنی کلنی به صورت درست تشکیل شده است. بهترین مکان ها برای مشاهده یک کلنی و وجود آلودگی را می توان با جستجو در زیر قرنیز های چوبی ،جعبه ها و مبلمان و حتی زیر پایه های کابینت و غیره به راحتی پیدا کرد.
به طور کلی در مبارزه با سوسری ها باید به صورت همزمان از روش های مبارزه شیمیایی و مدیریت بهسازی محیط استفاده کرد.
مدیریت محیط
نظافت و رعایت بهداشت
باید همه جا تمیز باشد به طوری که بر روی سطح زمین کوچکترین ذره از باقیمانده مواد غذایی جمع آوری شود. سطل های زباله باید حتما درب دار بوده و از کیسه زباله حتما استفاده گردد. و کیسه های زباله باید به صورت مرتب و ترجیحا روزانه تخلیه گردند.
مواد غذایی باید در ظرف های درب دار گذاشته شده و در داخل کابینت های درب دار و یا در یخچال نگهداری شوند. دقت شود که زیرزمین و قسمت هایی که در زیر ساختمان قرار دارند مانند انباری ها باید خشک و عاری از آب و خرده های باقمانده مواد غذایی باشند.
چطور از ورود سوسری ها به داخل ساختمان جلوگیری کنیم؟
باید کلیه وسایلی که به داخل خانه می آوریم را قبل از ورود به ساختمان با دقت از نظر وجود سوسری ها بررسی کنیم ، از جمله وسایلی که در این زمینه می توانند حائز اهمیت باشند می توان به خواربار ، شانه تخم مرغ ، مبلمان و حتی لباس هایی که از رختشویخانه تحیل میگیریم اشاره کرد.
همچنین می توان با مسدود کردن ترک های کف اتاق ها و چهارچوب درها از ورود سوسری ها به داخل ساختمان جلوگیری کرد. از دیگر نقاطی که می توان با مسدود کردن آنها از ورود سوسری ها به ساختمان جلوگیری کرد میتوان به سوراخ های آبروها ، راه آب های موجود در کف آشپزخانه و سرویس بهداشی و حمام و بالکن و سوراخ های خروج لوله های خروج آب ماشین های لباسشویی و ظرفشویی و حتی کابل های برق و پریزهای برق اشاره کرد.
مبارزه شیمیایی با سوسری ها
مبارزه شیمایی به سوسک ها به چند دلیل مشکل می باشد اول اینکه به علت استفاده سرخود و ناآگانه مردم از سموم نامناسب و معمول باعث ایجاد مقاومت در برخی از گونه های سوسری ها شده است.
به علاوه اگر ندانیم که باید از چه سمی استفاده کنیم ممکن است از سمومی استفاده کنیم که موجب دور کردن سوسری ها البته به طور موقت و تا زمانی که اثر دورکنندگی سم از بین برود و هجوم سوسری ها به ساختمان ها و واحد های مجاور و به تبع آن پخش آلودگی در جاهای دیگر بشود و زمانی که اثر دور کنندگی سم از بین رود نه تنها آلودگی به خانه شما بازمیگردد بلکه این دفعه حجم آلودگی ممکن است به مراتب بیشتر باشد.
