سمپاشی کنه
همه چیز درباره ی کنه
در مبحث سمپاشی کنه ابتدا لازم است بدانید که کنه ها در حقیقت جانوران کوچکی هستند که دارای زندگی انگلی هستند.
کنه ها جزو بند پایان هستند و از راه مکیدن خون پستانداران، پرندگان و گاه خزندگان و دوزیستان تغذیه میکنند.
کنه ها به همراه هیره ها زیر ردهٔ کنهسانان(Acarina) را تشکیل میدهند.
کنه ها از نظر میزبان به سه دسته تقسیم می شوند؛
تک میزبانه، دومیزبانه و سه میزبانه
انواع کنه ها
کنه های سخت و کنه های نرم
کنه های ایکسودس، هیالوما و بوافیلوس از خانواده کنه های سخت بوده و با تغذیه از میزبان خود که عمدتاً نشخوارکنندگان هستند در آنها ایجاد بیماری میکنند.
کنه کبوتر
کنه کبوتر با نام علمی ( ارگاس پرسیکوس) یا کنه مرغی معروف است و از زیر خانواده کنه های نرم (Argasidae) هستند.
این کنه ها معمولا انگل خارجی پرندگان اهلی و وحشی هستند و دارای بدنی تخم مرغی شکل یا گلابی شکل و پهن می باشند.
دو گونه مهم این جنس در ایران شامل argas persicus که معروف به کنه ماکیان یا کنه مرغی بوده و غالباً روی مرغ و خروس و پرندگان اهلی زندگی می کند و argas reflexus که کنه کبوتری است که بر روی بدن کبوترهای اهلی و وحشی زندگی می کنند.
کنه سگ
در ادامه مبحث سمپاشی کنه باید بگوییم که شایع ترین نوع کنه در جهان کنه سگ ( Rhipicephalus sanguineus ) که به رنگ قهوه ای دیده می شود. این کنه عموما در ناحیه سر سگ بخصوص داخل گوش و زیر بغل و کشاله ران سگ دیده می شود.
ویژگی اختصاصی که کنه ها را از حشرات متمایز میکند این است که در کک ها سر ، سینه و شکم در هم ادغام شده و بدن واحدی را بوجود می آورد. کک ها فاقد شاخک بوده و در مراحل نمفی و بلوغ دارای چهار جفت پا می باشند.
کنه های سخت دارای یک پوشش پشتی سخت بوده که بلافاصله در عقب سرکاذب قرار دارد. این پوشش پشتی در کنه های سخت ماده کوچک و در کنه های سخت نر تمام سطح پشتی را می پوشاند این در حالی است که کنه های نرم فاقد این پوشش هستند.
تخم ریزی در کنه ها
اکثر کنه ها تخم گذار می باشند تخم ها معمولا کروی یا تخم مرغی شکل هستند که بصورت انفرادی و دسته جمعی در محیط های مختلف، در کنه های گیاهخوار در سطح گیاه، در کنه های شکارگر و خاکزی در محیط های حفاظت شده در خاک و در کنه های انگل در سطح بدن میزبان قرار داده میشود.
مراحل رشدی در کنه شامل تخم، لارو، نمف و بالغ است.
(Egg – Larvae – Nymph – Adult).
کنه هایی که دارای سه مرحله هستند، پوره سن اول تحت عنوان Protonymph، پوره سن دوم تحت عنوان Deutonymphو پوره سن سوم تحت عنوان Tritonymphنامیده میشود. هر یک از مراحل پورگی از لحاظ ظاهری و محل زندگی با یکدیگر متفاوت است.
رفتار کنه ها
با ما همراه باشید تا در ادامه بحث سمپاشی کنه رفتار کنه ها را آموزش دهیم. کنه های سخت معمولا مدت زیادی از طول زندگی خود را روی زمین ، بیشتر در میان گیاهان در انتظار میزبان سپری می کنند. ولی برخی دیگر از گونه های کنه های سخت تمام عمر خود را روی یک میزبان می مانند این کنه ها را انگل های یک میزبانه می نامند.
برخی دوران نوزادی و نمفی را روی یک میزبان و دوران بلوغ را روی میزبان دیگری می گذرانند این کنه ها را انگل های دو میزبانه می نامند. اما معمولا کنه های سخت سه میزبانه بوده یعنی دوران نوزادی ، نمفی و بلوغ را روی سه میزبان می گذرانند.
عوامل زیستی ( آب و هوا )
با ما همراه باشید تا در ادامه بحث سمپاشی کنه به نقش عوامل زیستی بپردازیم. دما یک عامل مهم و اساسی در رشد کنه ها می باشد کنه های سختی که تغذیه نکرده اند می توانند هوای سرد زمستان را در مخفی گاهشان تحمل کنند این در حالی است که کنه هایی که تغذیه کرده اند و نیز تخمها مقاومت کمتری دارند. بیشترین فعالیت کنه ها در هوای گرم ( بهار و تابستان ) می باشد. کنه های نرم در جایی که وضعیت های بسیار خشک حاکم باشد می توانند زندگی می کنند. اما کنه های سخت معمولاً در وضعیت خشکی سریعاً می میرند.
تغذیه
اغلب کنه ها دارای طیف وسیعی از حیوانات میزبان هستند. فقط گونه های کمی برای تغذیه از روی یک گونه میزبان خاص اولویت محسوسی قائل می شوند. کنه ها می توانند از پستانداران ، پرندگان ، خزندگان و برخی از دوزیستان تغذیه کنند. خونخواری کنه های سخت می تواند تا چندین روز طول بکشد. پس بنابراین برای انجام موفق برنامه سمپاشی کنه لازم است تا درباره تغذیه کنه ها آگاهی نسبی داشته باشیم.
سیر تکاملی
در خصوص سیر تکاملی در کنه ها می توان گفت معمولا به نوع آن کنه بستگی دارد اما به طور معمول تمام آنها دارای چهار مرحله تخم ، نوزاد 6 پا ، نمف 8 پا و بالغ می باشند. کنه ها این مراحل را در ظرف 6 ماه تا 3 سال طی می کنند.
طول عمر
برخی کنه ها از جمله اورنیتودوروس تولوزانی عمر طولانی دارند و در حدود 20 تا 25 سال عمر میکنند. اما در صورت کلی بیشتر کنه های سخت برای تکمیل چرخه حیاتی خود به یک تا دو سال زمان نیاز دارند ولی ممکن است تحت شرایط نامساعد این مدت زمان طولانی تر شده و یعنی کنه عمر بیشتری کند.
اهمیت بهداشتی و بیماری زایی در کنه ها
تب کریمه کنگو
تب خونریزی دهنده کریمه کنگو (CCHF) یک بیماری ویروسی است که با نوعی کنه انتقال می یابد. این بیماری توسط نیش کنه های آلوده به این ویروس و یا تماس مستقیم با خون و گوشت حیوانات آلوده (مثل ذبح دام آلوده) به انسان منتقل می شود. بنابراین افرادی که در کشتارگاه ها با لاشه دام سروکار دارند میتوانند در معرض ابتلا به این بیماری قرار داشته باشند.
این بیماری برای اولین بار درسال 1944 در کریمه شناخته شد. به همین دلیل به آن تب خونریزی دهنده کریمه گفته می شد. مدتی بعد در کنگو هم مورد مشابه آن دیده شد، به همین دلیل این بیماری با نام تب خونریزی دهنده کریمه کنگو شناخته شد. این بیماری به صورت نادر در پستانداران آلوده گزارش می شود و در انسان به شدت خطرناک است و میزان مرگ و میر افراد آلوده به این ویروس 30 درصد است.
علایم بیماری
علائم این بیماری بسیار شبیه سرماخوردگی بوده و نشانه های بیماری یک هفته پس از گزش فرد توسط کنه آلوده آغاز می شود. علائم اولیه خفیف است، ولی سریعا تشدید می شود. برای جلوگیری از ابتلا به این بیماری، از خرید گوشت بدون مهر و مجوز دامپزشکی و استاندارد که تحت شرایط غیر بهداشتی ذبح شده اند خودداری نمایید.
انوع تیفوس
تیفوس اپیدمیک یا شپشی؛ عامل این نوع از بیماری ریکتزیا پرووازکی میباشد و شایعترین نوع در انواع تیفوس می باشد.
تیفوس آندمیک یا تیفوس ککی یا تیفوس موشی؛ عامل آن ریکتزیا تیفی است.
تیفوس کنه ای ( Queensland tick typhus ) ؛ عامل بیماریزا در این نوع ریکتزیا استرالیز ( R.australis) می باشد
تیفوس یک بیماری حاد تب دار ناشی از یک نوع باکتری ریکتزیا منتقله از حشرات آلوده است. این بیماری دارای سرایت فرد به فرد نیست. عفونت ناشی از این بیماری ممکن است به پوست، دستگاه عصبی مرکزی، لوله گوارش و نیز عضلات سرایت کند.
تب راجعه کنه ای
تب راجعه كنه ای به دسته ای از عفونتهای حاد اطلاق می شود كه از نظر بالينی با حملات متناوب تب و ايجاد توكسمی همراه است كه تدريجا از شدت آن كاسته می شود. اين بيماری با حملات مكرر تب به مدت 2 تا 9 روز و در فواصل آن دوره های بدون تب 2 تا 4 روز مشخص می شود. دفعات عود کردن تب در این بیماری بين 1 تا 10 بار يا بيشتر است .
ناقل بيماری از كنه های نرم (خانواده آرگازيده ) و از جنس اورنيتودوروس ميباشد. نمف ها ونوزاد و بالغ كنه ها بورليا را از طريق گزش به انسان انتقال می دهند . كنه ها به علت علاقمندی به زندگی در آب و هوای گرم و مرطوب و عدم توانایی به مهاجرت به نقاط دور دست نمیتوانند سبب ایجاد همه گیری شوند.
راه انتقال بيماری
بيماری نمی تواند به طور مستقیم از انسان به انسان انتقال یابد. انتقال به انسان از طريق گزش و خون خواری كنه ها صورت می گيرد . خونخواری كنه به طور معمول 5 الی 20 دقيقه طول می كشد و پس از آن كنه تا آخر عمر خود آلوده باقی می ماند و آلودگی را به نسل بعدی خود از طریق تولید مثل و زاد ولد انتقال ميدهد .
قبل از انجام عملیات سمپاشی کنه چگونه از آلوده شدن به کنه ها در امان باشیم؟
بهسازی محیط یکی از مهمترین روشهای کنترل و پیشگیری از ورود و گسترش آلودگی به کنه ها محسوب می شود.
در مبحث بهسازی روش های زیر را جهت یاری دادن به شما عزیزان ارایه میدهیم، این روش های بهسازی شامل؛
. جلوگیری از ورود و لانه سازی کبوترها به خصوص کبوترهای چاهی در ساختمان ها
. بستن درزهای ساختمان
. استفاده از جارو برقی جهت حفظ نظافت در خانه و بخصوص اطراف قرنیزها
. معاینه حیوانات خانگی به صورت دوره ای
. حمام دادن کبوترهای اهلی با کنه کش های مخصوص حیوانات
. بازرسی کردن لانه کبوتر ها از نقطه نظر آلودگی به کنه
. جلوگیری از انباشت فضولات پرندگان در اطراف و کنارهای ساختمان و در صورت مشاهده نظافت محل های آلوده به فضولات پرندگان
